در ششمین همایش سالانۀ برنامه‌ریزی استراتژیک گروه مپنا که با حضور مدیرعامل گروه، جمعی از مدیران ارشد، میانی و کارشناسان این حوزه با محوریت “تمرکز استراتژیک در شرایط پساتحریم” برگزار شد، بر ضرورت شناسایی فرصت‌ها، خلق و مدیریت تقاضا و تولید ثروت در سطح شرکت‌های گروه مپنا تأکید شد.
ششمین همایش سالانۀ برنامه‌ریزی استراتژیک گروه مپنا، پنجشنبه ۲۹ بهمن، در سالن خلیج فارس باغ موزه دفاع مقدس برگزار شد و در ابتدای آن، “علیرضا یزدی‌زاده” به موضوع “تحولات استراتژیک تأثیرگذار بر مپنا در شرایط پساتحریم” پرداخت و استراتژی را تبلور افکار مدیران و کارشناسان ارشدی دانست که در سطح گروه به موضوع مدیریت استراتژی می‌پردازند.
معاون برنامه‌ریزی و کنترل راهبردی شرکت مپنا گفت: “در دوران تحریم‌ها که امکان هیچ‌گونه برنامه‌ریزی بلندمدتی فراهم نبود، مپنا خود را مجاب کرد که به موضوع استراتژی بپردازد و با به‌کارگیری یک شرکت آمریکایی، تدوین استراتژی مپنا را مورد توجه قرار داد.”
یزدی‌زاده تاکید کرد: “مپنا شرکتی نیست که به صورت موردی و مبتنی بر تصمیمات لحظه‌ای، مدیریت و اداره شود. در اوج تحریم‌ها نیز با استراتژی و هوشیاری رفتار کرد، و هم‌اکنون زمان آن است که بر موضوعات استراتژیک در دوران پساتحریم تمرکز کنیم.”
وی دستاوردهای گروه مپنا در شرایط متلاطم تحریم را قابل قبول دانست و تصریح کرد: “آن زمان قرار گذاشتیم که در حوزۀ برق، مرجعیت خود را حفظ کنیم که هم‌اکنون مرجع هستیم. در تدوین استراتژی حوزۀ نفت و گاز قرار ما این بود که رشد سریعی داشته باشیم و هم‌اکنون در حال تبدیل به یک مرجع در صنعت نفت و گاز هستیم. در حوزۀ ریلی بنای مپنا بر آن بود که توسعۀ سریعی در این حوزه را تجربه کند که این اتفاق افتاد، به گونه‌ای که قرارداد بزرگ‌ترین پروژۀ توسعۀ ریلی کشور (راه‌آهن برقی تهران- مشهد) با مپنا منعقد شد.”
یزدی‌زاده خاطرنشان کرد: “برغم همۀ تلاطمات و تصمیمات مقطعی در کشور، مپنا امروز سربلند است و علاوه بر مطالبات چند هزار میلیارد تومانی، از نظر معنوی نیز این افتخار برای مپنا وجود دارد که با همۀ مشکلات، در صنایع راهبردی پرفروغ است.”
وی در ادامه به دو استراتژی “بین‌المللی شدن” و “توسعۀ کسب و کار” در مپنا پرداخت و با مناسب و خوب توصیف کردن عملکرد مپنا در این دو استراتژی گفت: ” توجه ویژۀ شرکت‌های بزرگ دنیا به مپنا نشانۀ تمرکز درستِ مپنا بر استراتژی بین‌المللی شدن است. در حوزۀ توسعۀ کسب‌وکار نیز با وجود تمرکز بر حوزه‌های مهندسی برق، نفت و گاز و ریلی، خوشبختانه در حال تاسیس شرکتی با مشارکت وزارت بهداشت هستیم و امیدواریم مسیر مشابه برق، نفت و گاز و ریلی را طی ۵ سال آینده در بهداشت نیز طی کنیم”.
دکتر یزدی‌زاده، مدل مپنا برای برنامه‌ریزی استراتژیک را مبتنی بر تحلیل دقیق ماتریس SWOT دانست که بر دو بعد شناختِ تحولات بیرونی و بررسی نقاط ضعف و قوت داخلی شکل می‌گیرد. وی فرصت‌ها و تهدیدهای برآمده از تحولات استراتژیک برای گروه مپنا در حوزه‌های نیرو، نفت و گاز، حمل و نقل ریلی و مباحث مرتبط با توسعۀ کسب و کار در دوران پساتحریم را به تفصیل برای حاضران برشمرد.
رهبری الهام‌بخش و مدیریت موثر؛ دو بال استراتژی موفق
پس از پخش مستندی تصویری از برنامه‌ریزی استراتژیک در شرکت مهندسی و ساخت بویلر و تجهیزات مپنا، “عبدالمجید رجبی” مدیرعامل این شرکت، اظهار داشت: “استراتژی زمانی شکل می‌گیرد که برخی محدودیت‌ها و تنگناها وجود داشته باشد. برای پیشبرد استراتژی لازم است رهبری الهام‌بخش و مدیریت موثر به صورت هماهنگ و همراه با هم فعالیت کنند.”
وی گفت: “رهبر در سازمان چشم‌انداز و احساس اهمیت در مورد استراتژی را ایجاد می‌کند و مدیریت نیز همسویی و نظم لازم را برای اجرای استراتژی فراهم می‌نماید.” به گفتۀ مهندس رجبی، مباحثی مانند “کاهش شدید قیمت نفت، کاهش نقدینگی کشور، مشکلات سیستم بانکی و ورود رقیبان بین‌المللی” ازجملۀ عوامل مهم و قابل‌توجه در برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک بوده است.
مدیرعامل شرکت بویلر و تجهیزات مپنا با ارائۀ آمارهایی گفت: “شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی برای تدوین استراتژی از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند و ۷۰ درصد آنها عموماً موفق هستند و ۳۰ درصد ناموفق محسوب می‌شوند.”
وی با اشاره به سیر تطور شرکت بویلر و تجهیزات مپنا از سال ۱۳۷۸ تاکنون و نیز سیر تکاملی رویکرد مدیریت استراتژیک در این شرکت، به تشریحِ مأموریت، چشم‌انداز، اهداف کلان، نقش استراتژی در افق ۹۴-۹۶ و برنامه‌های استراتژیک در حال اجرا و دستاوردهای آن در شرکت مپنا بویلر پرداخت.
مهندس رجبی افزود: “این شرکت برای کنترل اجرای صحیح استراتژی، از داشبورد مدیریت با نرم‌افزار Qlik View بهره می‌برد. برای ارزیابی مدیریت استراتژیک به خودارزیابی به روش SFO می‌پردازد و در ارزیابی جایزۀ ملی تعالی نیز از رشد مناسبی برخوردار شده است که منبعث از تفکر استراتژیک در میان رهبران و کارکنان این مجموعه است”.
رونق اقتصادی و تورم کمتر از ۲۰ درصد در پسابرجام
وزیر اسبق امور اقتصادی و دارایی و رییس کل اسبق بانک مرکزی، سخنران مدعو ششمین همایش سالانۀ برنامه‌ریزی استراتژیک گروه مپنا بود که شرایط کلان اقتصاد ایران در دوران تحریم و پساتحریم را برای حاضران ترسیم کرد.
“طهماسب مظاهری” اظهار داشت: “برنامه‌ریزی استراتژیک در گروه مپنا مبحث بسیار ارزشمندی است و اگر مپنا به توفیقاتی دست یافته است، بخشی از آن مدیون دیدگاه استراتژیک رهبران این مجموعه بوده است. برای ادامۀ توفیق مپنا نیز لازم است که همچنان ارتباطی دوطرفه میان مدیریت و پرسنل این سازمان برقرار باشد”.
وی با تبیین برخی آمارهای اقتصادی خاطرنشان کرد: “رکود اقتصادی در شرایط امروز همچنان ادامه دارد و اقتصاد کشور را رنج می‌دهد. با وجود آنکه بهبودهایی حاصل شده و رشد اقتصادی از رقم ۵- و ۶- درصد در پایان دولت قبلی به رشد حدود ۵/۰- تا ۱- درصد در شرایط حاضر رسیده اما هنوز شرایط رونق اقتصادی فراهم نشده است. البته این امید وجود دارد که با اجرای برجام و تصمیمات دولت جهت اصلاح سیاست‌های اقتصادی و توسعۀ ارتباطات بین‌المللی جدید، شاهد رونق اقتصادی در سال ۱۳۹۵ باشیم.”
دکتر مظاهری افزود: “خوشبختانه شواهد، مصوبات و اظهارات رئیس‌جمهور و هیأت وزیران بیانگر آن است که دولت به این جمع‌بندی رسیده که باید در زمینۀ برون‌رفت از شرایط رکود، تصمیمات جدیدی بگیرد و شرایط اقتصادی را اصلاح کند تا شاهد رونق اقتصادی باشیم.”
وزیر اسبق امور اقتصادی و دارایی، با نقد سیاست‌های اقتصادی دولت پیشین که به گفتۀ وی “موجب بهره‌برداری نادرست از همۀ منابع کشور و استفاده از ذخایر بانک مرکزی شد”، تصریح کرد: “نتیجۀ آن سیاست‌ها و هزینه کردن از همۀ منابع بودجه‌ای نظام بانکی، صندوق ذخیرۀ ارزی و ذخایر بانک مرکزی، از دست رفتن منابع موجود و بدهی ۵۵۰ هزار میلیارد تومانی است که به دولت جدید و اقتصاد کشور به ارث رسید.”
مظاهری گفت: “شرکت‌هایی مانند مپنا که از عدم دریافت مطالبات سنگین خود از دولت رنج می‌برند، تنها با مدیریت خوب و ابتکارات و نوآوری‌ها و پرسنل توانمند توانسته‌اند مشکلات اینچنینی را پشت سر بگذارند. این موضوع که مپنا توانسته با وجود مطالبات بسیار به توفیقات فراوانی دست یابد، مایۀ خرسندی است.”
رئیس کل اسبق بانک مرکزی گفت: “رکود کنونی حاکم بر اقتصاد کشور از همین بدهی ۵۵۰ هزار میلیارد تومانی نشأت می‌گیرد که حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان آن به شرکت‌هایی مانند مپنا، حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان به تأمین اجتماعی، حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان بابت اوراق مشارکت و حدود ۱۷۰ هزار میلیارد تومان به بانک مرکزی مربوط بوده است.”
وی افزود: “خوشبختانه دولت تصمیم گرفته که بدهی‌های انباشته را تسویه کند که خبر خوبی است، با این حال با پرداخت بخشی از مطالبات نیز باید منتظر رونق اقتصادی از یک‌سو و افزایش تورم به میزان ۴ تا ۵ درصد بیش از حد کنونی باشیم، لذا مپنا باید آمادگی لازم برای تورم کمتر از ۲۰ درصد را داشته باشد.”
دکتر مظاهری مباحثی مانند “ورود شرکت‌های جدید خارجی، باقی ماندن تحریم‌های غیرهسته‌ای، فاینانس و تضمین پرداخت‌های دولتی و نظام چندنرخی ارز” را موضوعاتی قابل توجه و لازمۀ برنامه‌ریزی مدّون دانست.
سرمایه‌گذاری راه محتوم مپناست
سخنران بعدی این همایش، مدیرعامل بخش پروژه‌های سرمایه‌گذاری گروه مپنا بود که به تشریح “نمای کلی از اقتصاد ایران و فرصت‌ها و چالش‌های سرمایه‌گذاری گروه مپنا” پرداخت و اظهار داشت: “توافق جامع ایران و ۵+۱ هرچند تأثیرات فوری نخواهد داشت، اما برای رفع فشارهای اقتصادی و استفادۀ ایران از شرایط جدید و رونق اقتصادی، امیدواری‌های فراوانی ایجاد کرد.”
“خلیل بهبهانی”، سه موضوع سیاست‌های بانکی و مالی، سیاست‌های اصلاح نظام یارانه و سیاست‌های خصوصی‌سازی را از جمله مشکلات فراروی اقتصاد ایران با وجود رفع تحریم‌ها دانست و با تشریح نمای کلی اقتصاد ایران از دوران ۸ ساله جنگ تاکنون، به تشریح برخی مشکلات ساختاری در فضای کسب و کار، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، وام‌های بی‌بازده و ناکارآمد، کارکرد اعتبارات غیربانکی و موسسه‌های مالی و اعتباری پرداخت.
وی آزادسازی دارایی‌های مسدودشده و بازگشت صادرات نفت ایران را از جمله آثار رفع تحریم‌ها عنوان و خاطرنشان کرد: “با وجود رفع تحریم‌ها، نحوۀ مدیریت منابع و کمبود شفافیت جزو چالش‌هایی هستند که مزایای شرایط جدید را با مسائلی مواجه می‌نمایند.”
مهندس بهبهانی خاطرنشان کرد: “آزاد شدن دارایی‌های مسدودشده به تأمین مالی واردات، تجدید ساختار سازمان‌های دولتی با شرایط مالی نامناسب، بازپرداخت بدهی‌های دولت، تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای دارای تأخیر و تمرکز بر بازار انرژی می‌انجامد، اما انتظار می‌رود که سرمایه‌گذاری خارجی در ایران چندان زودهنگام نباشد و در دورۀ طولانی‌تری محقق شود.”
مدیرعامل بخش پروژه‌های سرمایه‌گذاری گروه با تشریح آمارهای مربوط به عملکرد نیروگاه‌های حرارتی تصریح کرد: “در تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی باید تعجیل شود. تاکنون هیچ یک از سرمایه‌گذاران خارجی به صورت جدی در زمینۀ نیروگاه‌های حرارتی ایران سرمایه‌گذاری نکرده‌اند.”
مهندس بهبهانی تاکید کرد: “با در نظر گرفتنِ وضعیت اقتصادی موجود، لازم به نظر می‌رسد که مپنا همچنان در زمینۀ خدمات EPC وEP و سرمایه‌گذاری در صنعت برق به فعالیت‌های خود ادامه دهد. در زمینۀ حمل و نقل ریلی و نفت و گاز نیز سرمایه‌گذاری بیشتری را مورد توجه قرار دهد و به توسعۀ سبد محصولات و ورود به کسب و کارهایی مانند سلامت توجه کند، لذا سرمایه‌گذاری راه محتوم ماست و حتماً این راه را ادامه خواهیم داد.”
ضرورتِ شناسایی فرصت‌ها و تقاضای موجود در بازار
مدیرعامل گروه مپنا، سخنران پایانی ششمین همایش سالانۀ برنامه‌ریزی استراتژیک بود که تحت عنوان “تمرکز استراتژیک گروه و انتظارات از کسب و کارهای گروه در شرایط پساتحریم” سخن گفت و اظهار داشت: “ما در شرایط کاملاً متغیری هستیم و هر روز با پدیده‌ها و مسائل جدیدی مواجه می‌شویم، لذا باید بدانیم که یک سازمان هوشمند و توانمند تحت هر شرایطی لازم است خود را حفظ نماید و به سمت تعالی و اهداف عالی حرکت کند.”
“عباس علی‌آبادی” خاطرنشان کرد: “در هر شرایطی می‌توانیم به موفقیت بیشتر نیل کنیم چرا که عدم موفقیت، نتیجۀ عدم به کارگیری همۀ ظرفیت‌های خودمان است. اگر فکر کنیم که همۀ ظرفیت‌های سازمان را در راه تعالی به کار گرفته‌ایم، نادرست است.”
وی تأکید کرد: “لازم است سازو کاری فراهم شود که از حداکثر مشارکت کارکنان مپنا در تصمیم‌سازی‌ها بهره گرفته شود، همچنین باید ظرفیت‌های ناشناختۀ گروه شناسایی شود تا یک گام به جلو حرکت کنیم.”
مدیرعامل گروه مپنا تصریح کرد: “از سازمانی مانند مپنا انتظار می‌رود که درک درستی از وضعیتی که در آن قرار دارد، داشته باشد. الگوهای استراتژیک ناظر بر آن هستند که فرصت‌ها و تهدیدات و نقاط قوت و ضعف را بدانیم. لذا لازم است نهادهایی در سازمان به صورت مرتب این تحولات را رصد نمایند تا به درستی برای آنها برنامه‌ریزی شود.”
وی گفت: “در شناسایی شرایط درون و برون سیستم باید در جستجوی عواملی باشیم که شاید چندان قابل رویت نباشند، نیاز به ابزارهای مخصوص برای شناسایی داشته باشند یا چندان مشهود نباشند. این عوامل غیرمشهود و به شدت موثر می‌توانند متغیرهای سیستم را تغییر دهند. به عنوان مثال ما در وضعیتی هستیم که نرخ ارز در سرنوشت مجموعۀ ما به شدت موثر است، اما خودمان تأثیری بر این پارامتر نداریم لذا باید در این زمینه برنامه داشته باشیم و برای آن سیستم تعریف کنیم.”
وی با اشاره به تغییرات بهای نفت افزود: “بهای جهانی نفت بر کسب و کار ما موثر است، چرا که کاهش قیمت نفت، بر اقتصاد ایران و جهان تاثیرگذار است و توان کارفرما برای پرداخت مطالبات ما را کاهش می‌دهد. این در حالی است که عمدۀ پیش‌بینی‌ها در زمینۀ قیمت نفت نیز نادرست بوده است.”
دکتر علی‌آبادی مانیتورینگ مداومِ محیط کسب و کار را بسیار مهم دانست و تصریح کرد: “در شرایط جدید، فرصت‌های جدیدی پدید می‌آیند. تکنولوژی نیز دائم در حال تغییر است، اما سوال آن است که ما چه میزان از اتفاقاتی را که در حوزۀ تقاضای تکنولوژی رخ می‌دهد، رصد می‌کنیم؟ آیا می‌دانیم که این اتفاقات بعضاً موجب کاهش بازار مپنا خواهد شد؟ آیا می‌دانیم سازمان‌هایی موفق هستند که به درستی و با نگاه راهبردی، محیط کسب و کارشان را شناسایی و تحلیل و برنامه‌ریزی می‌کنند؟”
وی توسعۀ سبد محصول، افزایش ذخایر ارزی، ورود بیشتر به تولید همزمان برق و آب، بهداشت و سلامت، ICT و … را از جمله اقدامات پیش‌روی مپنا در دوران جدید به منظور کاهش ریسک و پیشبرد اهداف راهبردی این گروه عنوان کرد.
دکتر علی آبادی تصریح کرد: “ما گروه بزرگی با توانایی‌های زیاد هستیم. جمعیتی حدود ۱۴ هزار نفر با سطح نخبگی بسیار خوب را در اختیار داریم، ضمن آنکه توانمندی‌های ما منحصر به نیروی انسانی نیست. با برخورداری از کارخانجات و تجهیزات بسیار خوب، فرصت‌ها و تجربیات بسیار گرانبهایی در مجموعۀ ما وجود دارد که می‌توانیم از این منابع در راه تعالی مپنا استفاده کنیم.”
وی مپنا را گروهی باثبات دانست و تصریح کرد: “چشم‌انداز پیش روی مپنا روشن است، چراکه از قبل فکر و برنامه‌ریزی کرده‌ایم، لذا مپنا می‌تواند همچنان پایدار و استوار ادامۀ مسیر دهد، تنها لازم است همۀ شرکت‌های مپنا، فرصت‌ها و تقاضای موجود در بازار را به درستی شناسایی نمایند، هماهنگ و همسو با استراتژی‌های گروه فعالیت کنند و به خلق ثروت بپردازند.”
دکتر علی‌آبادی در پایان، خواستار مشارکت حاضران در مباحث مطرح شده در همایش و بیان دیدگاه‌ها و نظرات آنها شد و به تعدادی از سوالات حاضران نیز پاسخ گفت.
