صبح روز 26 مه 1908 میلادی، برای نخستین بار نفت در خاور میانه فوران کرد، جایی در جنوب غربی ایران در محله دره خِرسان شهر مسجد سلیمان.

نخستین چاه با وسایل ساده و ابتدایی آن زمان حفر و در عمق ۳۳۸ متری سطح زمین، در سازند آسماری به نفت رسید و بهره‌برداری از آن از سال ۱۲۹۰ خورشیدی، با تولید روزانه ۵۰۰ بشکه آغاز شد.

در ادامه، حوزه‌های نفتی هفتگل (۱۳۰۶)، آغاجاری (۱۳۱۵)، گچساران و پازنان (۱۳۱۶)، نفت سفید (۱۳۱۷)، لالی (۱۳۲۷)، اهواز (۱۳۳۷)، بینک (۱۳۳۸)، بی‌بی‌حکیمه (۱۳۴۰)، مارون و کرنج (۱۳۴۲)، پارسی و رگ‌سفید (۱۳۴۳) یکی پس از دیگری به دست کاشفان نفت اکتشاف و به بهره‌برداری رسیدند در این میان و همزمان با ترشح نفت در اقتصاد و سیاست ایران، یک موضوع همچنان مورد غفلت بود!

از همان زمان که با وسایل ابتدایی، عملیات اکتشاف و بهره‌برداری در بیابان‌های ایران  آغاز شد تا ده‌ها سال و حتی پس از جنبش ملی شدن نفت ایران، تکنولوژی حفاری و اکتشاف همچنان موضوعی مبهم بود؛ حتی پس از آنکه ایرانی‌ها توانستند پس از سال 1332 معادله درآمد فروش نفت را به سود دولت ایران تغییر دهند، موضوع ساخت و نگهداری تجهیزات استخراج از جمله دکل‌های نفتی همچنان در دست شرکت‌های خارجی باقی ماند.

در حوزه اکتشاف و استخراج نفت، شرکت‌های نفتی جهان تا سال‌ها الگویی مشابه “استاندارد اویل” را دنبال می‌کردند. به این صورت که هزینۀ اکتشاف و استخراج نفت را خود به عهده می‌گرفتند و نفت تولید شده هم متعلق به آن‌ها بود؛ در عوض، مالک زمینی که کار استخراج نفت در آن انجام می‌شد به پول بی‌زحمتی دست پیدا می‌کرد. مالک زمین می‌توانست یک مزرعه‌دار در ایالت‌های جنوبی کشور آمریکا یا دولتِ یک کشور نفت‌خیز باشد. نفت در دهۀ 1960 میلادی به بزرگ‌ترین منبع تأمین انرژی جهان تبدیل شد و شرکت‌های نفتی را صاحب درآمد فراوانی کرد. تقریبا همان زمانی که ایرانی‌ها با نهضت ملی کردن نفت خواستند معادله را بر هم بزنند.

برای شرکت‌های خصوصی ایرانی، اما وضع از سال 1392 خورشیدی تغییر کرد، از آن زمان و با تغییر در برخی قوانین، یک شرکت خصوصی ایرانی می‌توانست به هزینۀ خود چاه حفر نموده و تولید نفت یا گاز را تا چندین سال مدیریت کند. در مقابل، اصل و سودِ هزینه‌ای که شرکت ایرانی انجام داده‌ است از محل درآمد فروش نفت یا گاز تولید شده بازگردانده می‌شود. این شکل کار در قراردادهایی به نام «قرارداد نفتی ایران» یا آی.پی.سی (IPC) تعریف شد.

در سال 1387 و با تغییر شرایط بین‌المللی، شرکت توسعۀ نفت و گاز مپنا به منظور اجرای پروژه‌های توسعۀ میادین نفت و گاز تأسیس شده، کار خود را با اجرای پروژۀ توسعۀ میدان گازی “فروز بی” آغاز کرد. مدیریت راهبردی و اجرای طرح‌های مختلف توسعۀ میادین نفت و گاز، اعم از اکتشاف، حفاری، تأمین تجهیزات روزمینی و انتقال محصولات به مبادی مورد نظر، احداث پالایشگاه‌های نفت و گاز و تأسیسات صنعتی زیرمجموعه به عنوان بخشی از فعالیت‌های این شرکت در نظر گرفته شد.

در عین حال سرمایه‌گذاری مستقیم در احداث، راهبری و تولید نفت و گاز در کنار اجرای طرح‌های توسعه میادین نفت و گاز در قالب طرح‌های قراردادیِ متعارف در صنعت نفت، اجرای پروژه‌های کلان نفت و گاز در قالب طرح‌های EPC/EPCF و احداث پالایشگاه‌های نفت و گاز نیز از دیگر خدمات شرکت توسعه نفت و گاز مپنا (OGDC) بوده‌اند.

اندکی بعد و در مهرماه سال ۱۳۸۸، شرکت توسعه انرژی خاورمیانه نور کیش (MEED) با هدف انجام پروژه‌های حفاری خشکی و دریا، همچنین ارائه خدمات فنی حفاری تأسیس شد. شرکتی که در سال ۱۳۹۲ به حفاری مپنا نور کیش تغییر نام داد و از آن زمان، با گسترش بازار خود توانسته سهم قابل توجهی از ارائه خدمات فنی حفاری و نیز اجرای پروژه‌های حفاری در جهت توسعه میادین کشور را به دست آورد.

مأموریت اصلی این شرکت که مجموعۀ سهام آن به گروه مپنا تعلق دارد، اجرای پروژه‌های مختلف حفاری شامل مهندسی، خرید، حفاری و ارائۀ خدمات جانبی است و در حوزه‌های فنیِ حفاری از جمله “خدمات مغزه‌گیری، سیمان‌کاری / اسیدکاری، راندن لوله، نمودارگیری از گل حفاری، آزمایش ساق مته با ابزار مکانیکی / خدمات توپک گذاری، آزمایش سطحی، آزمایش ساق مته، مانده‌یابی، لوله مغزی سیار، پمپاژ نیتروژن، مدیریت پسماند حفاری” توانمندی‌های اجرایی گسترده‌ای دارد.

شرکت حفاری مپنا طی 11 سال فعالیت، دستاوردهای قابل توجهی داشته است که برخی از آنها در حوزه پروژه‌های عملیاتی قرار می‌گیرند و برخی دیگر شامل قراردادهایی است که نه تنها برای گروه مپنا بلکه برای کشور اتفاق مهمی محسوب می‌شوند.

این شرکت با عقد سه قرارداد با شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) برای مدت سه سال، عقد دو قرارداد با شرکت حفاری و اکتشاف انرژی گستر پارس برای مدت یک سال، عقد سه قرارداد با شرکت انرژی دانا برای مدت یک سال و عقد یک قرارداد با شرکت تدبیر پترو انرژی برای مدت یک سال، توانسته است علاوه بر قراردادهای جاری دستاوردهای مهمی در حوزه خدمات فنی حفاری داشته باشد.

در بخش تحت الارض میدان نفتی دانان، شرکت حفاری مپنا خدمات مختلفی شامل انجام خدمات مهندسی، تامین کالا، اجرای عملیات حفاری، ارایه خدمات فنی حفاری مورد نیاز از جمله تکمیل و فرازآوری ۱۱ حلقه چاه جدید در منطقه دهلران واقع در استان ایلام به کارفرمایی شرکت گروه مپنا (شرکت توسعه نفت ‌گاز مپنا بعنوان نماینده) و کارفرمایی اصلی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران از ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۹۷ آغاز کرده است.

میزان پیشرفت فیزیکی واقعی این پروژه تا زمان ارائه گزارش 80.75 درصد بوده و فعالیت حفاری ۷ حلقه چاه به اتمام رسیده است.

همچنین از ۴ حلقه چاه باقیمانده یک حلقه چاه طی دو هفته آتی به اتمام خواهد رسید و ۲ حلقه دیگر به ترتیب در ۱۵ فروردین و خرداد ماه سال آتی پایان خواهند یافت. تنها چاه جدید باقی مانده طبق پیش‌بینی تا ۱۵ تیرماه سال آتی تکمیل و پروژه قابل تحویل نهایی خواهد شد.

از فعالیت های دیگر شرکت حفاری مپنا می‌توان به حضور در پروژه شوریجه اشاره کرد. همچنین فعالیت خدمات فنی حفاری برای مشتریان خارج از گروه مپنا از جمله شرکت مهندسی و ساختمان نفت، شرکت مناطق نفت خیز جنوب، شرکت دانا، شرکت پژواک انرژی، شرکت پتروایران در حوزه خدمات فنی حفاری از جمله:

۱.سیمان‌‎کاری

۲. انگیزش چاه

۳.رانش لوله

۴. تست درون چاهی

۵. تست سطحی

۶. مغزه گیری

۷. نمودارگیری از گل حفاری

۸. مدیریت پسماند حفاری

ادامه دارد و فعالیت در حوزه حفاری دریایی فاز ۱۱ پارس جنوبی به‌صورت اجاره روزانه دستگاه حفاری برای شرکت پتروپارس نیز در جریان است. همچنین بنا به اذعان کارشناسان حوزه حفاری، اتمام موفقیت آمیز پروژه دانان به عنوان یکی از معدود طرح‌های ریالی وزارت نفت مزیت رقابتی خوبی برای برند مپنا خواهد بود.

مجموع این فعالیت‌ها مطابق برآوردها باعث شده تنها در بخش تحت الارض ماهانه حدود ۶۰ نفر نیروی بومی برای مدت ۲۳ ماه مشغول به‌کار شوند.

مپنا در سال 1397 برای اجرای برنامۀ افزایش تولید نفت از میادین نفتی پارسی و پرنج در چارچوب یک قرارداد آی.پی.سی با شرکت ملی نفت ایران به توافق رسید. در این پروژه، تولید دو میدان نفتی در منطقۀ جنوب غرب ایران با حفر چاه‌ها و نصب تأسیسات جدید افزایش خواهد یافت.

همین قرارداد باعث شد که گروه مپنا همچنین بر اساس اعلام نشریه بین‌المللی MEED، به عنوان هفتمین شرکت برتر پیمانکاری قراردادهای مهندسی، تأمین و احداث نفت و گاز منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در بازه پاییز 98 تا پاییز 99 برگزیده شود.

طبق گزارش این نشریه معتبر، مپنا با عقد قرارداد 876 میلیون دلاری توسعه میدان‌های نفتی پارسی و پرنچ با شرکت ملی مناطق نفت ‌خیز جنوب، عملکرد خوبی به جای گذاشته است.

ظرف کمتر از دو دهه شرکت‌های خصوصی ایرانی توانسته‌اند تا اندازه زیادی نیاز صنعت نفت و گاز کشور را بر طرف کنند. تاجایی که مپنا اینک می‌تواند درجایگاهی بالاتر از رقبای داخلی خود بایستد و با توجه به مزیت رقابتی‌اش، پشتوانه مالی قوی، دانش فنی و البته توان داخلی سازی و مصرف کالای داخلی جایگاه خود در آینده این صنعت را تضمین کند.

به گفته کارشناسان، هم‌اکنون سرویس‌های جانبی حفاری‌ مپنا در میان شرکت‌های ایرانی بی رقیب بوده و بازدهی دکل‌های حفاری چنان افزایش یافته که رکورد مغزه گیری، رکورد رانش لوله در برخی از سایزها و رکورد حفاری در میدان نفتی دانان توسط این شرکت شکسته شده است.

گروه مپنا از نظر ارزش مالی پروژه‌هایی که به سبد خود افزوده‌ است در میان شرکت‌های رقیب دستاورد ممتازی کسب کرده‌ است می‌توان گفت چالش‌های خُرد و کلان در اجرای این پروژه‌ها کم نخواهد بود، اما در عین حال می‌توان امید داشت که اجرای موفق پروژه‌های بزرگ و متفاوت از یکدیگر، تجربۀ انباشتۀ ارزشمندی نصیب بخش نفت و گاز گروه مپنا کند.