راه‌حل‌های فناورانه و ظرفیت‌های فنی – مهندسی مپنا

بحران آب، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ملی است و مپنا به عنوان مجموعه‌ای صنعتی و فناورانه نمی‌تواند نسبت به آن بی‌تفاوت باشد. ورود مپنا به حوزه آب دو دلیل عمده داشت: نخست، نیاز کشور به راه‌حل‌های فناورانه برای مدیریت منابع آبی؛ دوم، امکان به‌کارگیری ظرفیت‌های فنی و مهندسی گروه در حوزه‌ای که هم‌پیوندی زیادی با انرژی دارد. ما امروز در فناوری های  تولید آب شیرین از دریا سوابق ارزشمندی داریم و در کنار آن روی توسعه فناوری‌های تصفیه پساب‌های صنعتی و شهری نیز سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. هدف این است که با ترکیب این دو رویکرد، هم منابع جدیدی برای آب شرب و صنعتی ایجاد کنیم و هم فشار بر منابع طبیعی کاهش یابد. در اینجا لازم به ذکر است که در برنامه هفتم توسعه کشور که تیرماه سال 1403 ابلاغ شد، تکلیف شده طی پنج سال این برنامه، ظرفیت سالیانه بهره‌گیری از آب‌های نامتعارف به میزان حداقل 774/1 میلیارد مترمکعب افزایش یابد.

 

پروژه‌های مپنا: از آب‌شیرین‌کن تا تصفیه و بازچرخانی  پساب

پروژه‌های مپنا در حوزه صنعت آب طیف وسیعی دارند، از آب‌شیرین‌کن‌های بزرگ اسمزمعکوس و حرارتی در سواحل جنوبی کشور گرفته تا واحدهای تصفیه پساب در شهرهای صنعتی؛ به طور مشخص، پروژه آب‌شیرین‌کن بوشهر یکی از نمونه‌های شاخص است که با فناوری اسمز معکوس (RO) طراحی شده و هم‌اکنون نیاز آب شهری با جمعیتی بالغ بر  200هزار نفر را در سطح شهر بوشهر تأمین می‌کند.

آب شیرین‌کن ‌حرارتی شرکت آب و برق قشم نیز هم اکنون روزانه تا 18هزار مترمکعب آب شرب در شبکه آب شهری قشم تامین یا به صورت بسته بندی‌های بطری با برند “مانگرو” در سطح استان هرمزگان و برخی استان‌های همجوار توزیع می‌کند.

طرح‌های آب شیرین‌کن حرارتی پالایشگاه مهر خلیج فارس با ظرفیت 6هزار متر مکعب، آب شیرین‌کن اسمز معکوس دیر با ظرفیت سه مترمکعب در روز، آب شیرین‌کن چارک با ظرفیت 8هزار مترمکعب در روز، آب شرین‌کن مکران با ظرفیت 48هزار مترمکعب در روز از جمله پروژه‌های در حال احداث گروه مپنا در زمینه آب شیرین‌کن هستند.

 

در کنار این‌ها، مپنا در زمینه بازچرخانی پساب در سطح استانداردهایی که بتواند در صنعت استفاده شود نیز فعال است. برای مثال، در نیروگاه های پرند و فردوسی مشهد که متعلق به گروه مپنا است با دریافت و انتقال پساب شهرهای همجوار و تصفیه تکمیلی آن، آب دمین تولید شده و در چرخه تولید برق و برای افزایش بهره‌وری نیروگاه مورد استفاده قرار گرفته است. این طرح‌ها الگوهای موفقی برای صنعت برق و سایر صنایع است. همچنین در شرکت ذوب آهن اصفهان طرحی اجرا شده ودر آستانه بهره‌بردای است که پساب شهری و صنعتی را تصفیه کرده و برای استفاده در صنعت فولاد در اختیار قرار می‌گیرد. این موضوع دو فایده مهم دارد: نخست اینکه بخشی از نیاز صنایع بدون اتکا به منابع تازه تأمین می‌شود، و دوم اینکه فشار بر منابع آب زیرزمینی و سطحی کاهش می‌یابد.

 

سومین محور فعالیت ما به کشاورزی بازمی‌گردد. با توجه به اینکه این بخش بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب است، اصلاح روش‌های آبیاری در دستور کار قرار دارد. مپنا در حال توسعه سامانه‌های کشت گلخانه‌ای هیدوپونیک هوشمند است که بتوانند بر اساس شرایط گیاه، میزان دقیق آب مورد نیاز را در اختیار آن قرار دهد. این پروژه‌ها گرچه در مقیاس نمونه و به عنوان پایلوت اجرا شده، اما توسعه و تکثیر آن در مقیاس ملی نقش بسیار مهمی در ارتقای بهره‌وری آب دارد.

این پروژه با نام MAPNA AGREED در جوار نیروگاه گناوه قرار گرفته و شامل سه گلخانه با فضای مجموع یک هکتار بوده و از پنل‌های خورشیدی مجموعا به ظرفیت 660 کیلووات به عنوان طرحی نوآورانه برای تولید انرژی آن استفاده شده است. 

بازچرخانی آب و دغدغه‌‎های زیست محیطی

بازچرخانی آب از نگاه ما یک ضرورت است. اما باید با دقت انجام شود تا از ورود آلاینده‌های شیمیایی و میکروبی به چرخه مصرف جلوگیری شود. پساب‌های صنعتی ممکن است حاوی فلزات سنگین یا ترکیبات خطرناک باشند، بنابراین تصفیه چندمرحله‌ای و استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند MBR  ضروری است.

 

مپنا در تلاش است تا قوانین بالادستی قانون برنامه هفتم توسعه در توسعه بکارگیری آبهای نامتعارف در صنایع آب بر (به غیر از صنایع غذایی و بهداشتی) را اجرایی سازد که این مهم بار سنگینی از دوش منابع زیر زمین و آب‌های سطحی برمی‌دارد.

 

چالش‌ها و موانع

در سطح ملی، محدودیت منابع مالی، زیرساخت‌های فرسوده و بروکراسی پیچیده، مهم‌ترین موانع هستند. تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های مکرر نیز ریسک پروژه‌ها را افزایش می‌دهند. در سطح مپنا، مشکلاتی مانند دشواری تأمین مالی پروژه‌های بزرگ، پیچیدگی‌های فنی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها را داریم. بخشی از فناوری‌های نوین در این حوزه وابسته به نیاز به مواد اولیه وارداتی دارند، به‌علاوه نیاز تسهیل دسترسی به منابع ارزی و بانکی نیز ضروری است. با این وجود، بخش قابل‌توجهی از تجهیزات را بومی‌سازی کرده‌ایم و با همکاری شرکت‌های داخلی و بعضی شرکای خارجی، توانسته‌ایم مسیر پیشرفت پروژه‌ها را ادامه دهیم.

 

چشم‌انداز آینده کسب‌وکار آب در مپنا

تمرکز مپنا در افق سه تا پنج سال آینده بیشتر بر دو موضوع استفاده از آب‌های نامتعارف (شامل توسعه پروژه‌های آب‌شیرین‌کن و انتقال آب از دریا و همچنین تصفیه و بازچرخانی پساب‌ها) و ارتقای بهره‌وری در حوزه کشاورزی خواهد بود. این پروژه‌ها برای شهرها و صنایع کشور حیاتی هستند. ما همچنین قصد داریم در بازارهای منطقه‌ای فعال‌تر شویم. کشورهای همسایه با مشکلات مشابهی در حوزه آب مواجه‌اند و گروه مپنا می‌تواند با تکیه بر توان فنی خود، به یک بازیگر منطقه‌ای تاثیرگذار در این صنعت تبدیل شود.

مپنا با ورود هدفمند به صنعت آب، نشان داده که صرفاً یک شرکت فعال در حوزه انرژی نیست، بلکه می‌تواند در حوزه‌های زیربنایی دیگر نیز نقش‌آفرینی کند. پروژه‌های شیرین‌سازی، بازچرخانی پساب و ارتقای بهره‌وری مصرف آب در کشاورزی، نه‌تنها پاسخی به نیاز فوری کشور هستند، بلکه می‌توانند الگویی برای توسعه پایدار و مدیریت منابع آب در منطقه باشند. آینده این کسب‌وکار، علی‌رغم چالش‌های اقتصادی و فنی، بسیار روشن به نظر می‌رسد.