مهندسی به مثابۀ رویکردی برای حل مسائل
ارسال شده ۱۰ اسفند ۱۳۹۲
گروه مپنا به عنوان مجموعه‌ای صنعتی و اقتصادی و با ماهیتی دانش‌بنیان، شالودۀ کسب و کار خود را بر گسترۀ وسیعی از علوم مهندسی استوار کرده، به گونه‌ای که همۀ دستاوردهای مهم گروه ریشه در یکی از حوزه‌های متنوع مهندسی دارند. از این رو، گرامیداشت روز مهندسی و نکوداشت تلاش مهندسان جایگاه ویژه‌ای در گروه مپنا دارد.
عباس علی‌آبادی، رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل گروه مپنا، طی پیامی این روز را به همۀ تلاشگران عرصۀ مهندسی تبریک گفت و تاکید کرد که “ثروت‌آفرینی بر بنیان دانش مولد، تنها از طریق به کار بستن نگاه دقیق و موشکافانۀ مهندسی‌شده در همه شئون کاری و حرفه‌ای قابل تحقق و پیاده‌سازی است.”
متن این پیام به شرح زیر است:
«کائنات، آمیزه‌ای از بی‌شمار عوامل به هم پیوسته است که بزرگ مهندس هستی، با برقراری قوانین و قواعد مختلف و استقرار نظمی مثال‌زدنی بر آنها، ساز و کارهای تنظیمی شگرفی را پدید آورده است و همه این منظومه بی‌کران، به شکلی هدفمند در جهت برآورده ساختن مقاصدی خاص در حرکت مستمر به سر می‌برند. خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَهً لِّلْمُؤْمِنِینَ ﴿سوره عنکبوت، آیه ۴۴﴾
مناسبت این پیام، گرامیداشت نام و شأن یکی از اندیشمندان صاحب‌نام ایرانی یعنی خواجه نصیرالدین طوسی به پاس بخشی از دستاوردهای علمی او در عرصۀ ریاضیات و مهندسی و نیز روزی است که به احترام جایگاه او به نام روز مهندسی نامگذاری شده است.
هر چند در این زمینه و در باب جایگاه مهندسی و دانش‌های وابسته به آن، سخن بسیار رفته و زوایای متعددی از این پهنۀ گسترده به بحث گذاشته شده؛ اما این مفهوم را از منظر دیگری نیز می‌توان نگریست که موضوع پیام حاضر است.
علم مهندسی، دانشی کهن و با قدمتی هم‌پایۀ تاریخ بشری است که نقش بسیار مهمی در دوران‌‌های مختلف تمدن انسانی بر کره خاکی ایفا نموده است. مهندسی از پی قرن‌ها، امروزه عرصۀ گسترده‌ای از دانایی بشری را تشکیل می‌دهد که با کشف و به کارگیری تعداد قابل توجهی از این قوانین حاکم بر طبیعت، راهکارهای عملی متنوعی را با اهداف مختلف از قبیل بهبود کیفیت زندگی، گسترش ارتباطات، توسعه و تسهیم و دقیق‌تر و عمیق‌تر کردن دانایی، بهره‌برداری از منابع در دسترس و بهینه‌سازی روش‌های تبدیل و استفاده از آنها، توانمند‌سازی و … طراحی نموده و به کار بسته است و در آینده نیز فرآیندهای نوآوری خود را ادامه خواهد داد.
در عصر کنونی، مهندسی از جایگاه یک علم مشخص فراتر رفته و بیشتر به یک رویکرد و یک زاویۀ نگرش در حل مسائل تبدیل شده است؛ نگاهی که به همۀ علوم حتی در حیطۀ پزشکی و علوم انسانی و اجتماعی نیز تسرّی یافته است. اما با همۀ این اوصاف و با وجود عمر طولانی این دانش، به نظر می‌رسد دستیابی به نقطۀ آرمانی در تمدن بشری، نیازمند رویکردهایی ملاحظه‌گر در نسبت با دو مقوله مهم “محیط زیست” و “بهره‌وری” هستیم. البته این دو مقوله به هم پیوستگی جدی دارند و هر دستاوردی که در یکی محقق شود، قطعاً بر دیگری اثری شایان خواهد داشت. هر چند در این دو زمینه سال‌هاست که سخن به تفصیل رفته، اما تا پیاده‌سازی واقعی در عمل فاصله بسیار است.
جهان ما در حال حاضر با معضلات زیست‌محیطی متعددی دست به گریبان است و این به دلیل اتخاذ رویکردهای نابسامانی است که در طی چند دهه فرآیندهای توسعه‌ای به کار گرفته شده است. این معضلات، متأسفانه با روندی روزافزون و به صورت زنجیروار، باعث بروز معضلات متعدد دیگری برای زیست‌کره زمین شده است. بهره‌برداری غیر صیانتی از منابع طبیعی غیرتجدید‌پذیر، باعث بروز آلودگی‌های محیطی در آب، هوا و خاک شده و نتیجۀ ثانویۀ این مسیر ناصحیح، صدمات و لطماتی است که در وهلۀ اول و به شکل مستقیم حیات جامعۀ انسانی و به موازات آن کل چرخۀ حیات را به خطر انداخته است. حرکت به سمت طراحی و پیاده‌سازی فن‌آوری‌های سازگارتر با محیط زیست، نگاهی راهبردی است که باید سرلوحۀ دانش مهندسی قرار گیرد.
آفریدگار یکتا بنا بر اراده خود، انسان را بر بخشی از جهان هستی مسلط ساخته است: وَسَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِّنْهُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لَّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (سوره جاثیه، آیه ۱۳)
اما این تسلط و تسخیر، به معنای فعال ما یشاء بودن انسان نیست. انسان به حکم خلیفه‌اللهی خود، در برابر آنچه به او سپرده شده، واجد مسئولیت سنگینی است و این مسئولیت چیزی جز بهره‌گیری درست از منابع در اختیار نیست. امری که تنها از راه ارتقاء بهره‌وری و استفادۀ بهینه از همۀ منابع در دسترس اعم از مواد اولیه، منابع مالی، نیروی انسانی، زمان، انرژی میسر خواهد شد.
دستیابی به نقطۀ مطلوب در بهره‌وری و به تبعِ آن، در رفتار با محیط زیست، تنها از طریق برخورداری از دانش پیشرفته به ویژه در حیطۀ مهندسی امکان‌پذیر خواهد بود. دانشی که متکی بر تفکر سیستماتیک، بهره‌مند از خلاقیت و نوآوری و از مسیر تحقیق و توسعه قابل دستیابی خواهد بود.
بر اساس همین اعتقاد بوده که ما در گروه مپنا ضمن استراتژیک قلمداد نمودن موضوع تحقیق و توسعه و فراتر از آن، نوآوری و ایجاد ساختارها و فرآیندهای موردنیاز، بخشی از کسب و کار خود را از یک¬سو به ارتقاء محصولات موجود خود و از سوی دیگر به توسعۀ فن‌آوری‌های مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص داده‌ایم. تلاش در جهت کسب فن‌آوری‌های نوین در صنایع مرتبط با کسب و کار گروه، تولید توربین گازی ارتقاء یافته MAP2+ و MAP2A، احداث نیروگاه‌های بادی، عملی ساختن فن‌آوری تولید همزمان برق و آب شیرین در مقیاس ۲۵ مگاوات از جمله کوشش‌هایی است که با هدف ارتقاء بهره‌وری صورت گرفته و همگی نتیجۀ اجرای پروژه‌های تحقیق و توسعه‌ای است که با همکاری مهندسان از رشته‌های مختلف در داخل گروه، شرکت‌های داخلی و خارجی و نیز با مشارکت جامعۀ دانشگاهی محقق شده‌اند.
با یادآوری این نکات، ضروری است همۀ ما در مجموعۀ صنعتی و اقتصادی دانش‌بنیان مپنا به یاد داشته باشیم که ثروت‌آفرینی بر بنیان دانش مولد، تنها از طریق به کار بستن نگاه دقیق و موشکافانۀ مهندسی‌شده در همه شئون کاری و حرفه‌ای ما قابل تحقق و پیاده‌سازی است.
این مناسبت مهم در تقویم عمومی کشور را مغتنم شمرده و با یادآوری مجدد یاد دو مهندس و تکنسین ایرانی دربند در سوریه، برای فرد فرد مهندسان متخصص این مرز و بوم به ویژه مهندسان شاغل در گروه مپنا سلامتی و توفیق روزافزون در دستیابی به قله‌های رفیع پیشرفت آرزو می‌کنم؛ همه متخصصانی که با توکل بر یگانه مهندس هستی و با عزمی استوار، راه‌های ناهموار را هموار کرده و ناشدنی‌ها را امکان‌پذیر می‌سازند. همچنین لازم است مراتب تقدیر خود و همۀ مهندسان گروه را از سایر همکاران که با بهره‌گیری از دانش و تخصص‌های غیرفنی کل مجموعۀ گروه مپنا را برای رسیدن به اهداف بلند از پیش تعیین شده پشتیبانی بی‌دریغ می‌نمایند، اعلام نمایم.»
عباس علی‌آبادی